سال بعد دولت مصر استعفا داد و دولت جدید با اخوانیها کنار آمد و این جماعت را قانونی اعلام کرد، اما اخوانیها که اواخر دوران البنا متفرق شده بودند، دیگر نمیتوانستند دور هم جمع شوند؛ به خصوص که مدتی مرشد هم نداشتند و این موجب بروز انشعاباتی در اخوان شد.
افراطگرایی سلفیهای مصر
سید قطب معلم بود و دولت مصر او را به آمریکا فرستاد تا درباره شیوههای آموزش و پرورش در آمریکا تحقیق کند، او دو سال در آمریکا ماند و وقتی برگشت چنان عوض شد که خودش میگفت، دوباره متولد شده است. سید در آمریکا بود که حسن البنا ترور شد و از نزدیک خوشحالی مطبوعات آمریکایی از کشته شدن البنا را دید و تصمیم گرفت در بازگشت به اخوان بپیوندد.
قطب از گذشته با اسلامگراها و سلفیهای متمایل به رشید رضا آشنا بود. وی در بازگشت از آمریکا از کارهای دولتیش استعفا کرد و مطالعاتش را درباره اسلام سلفی ادامه داد و از مودودی بسیار متأثر شد، هر چند از وهابیها انتقاد میکرد که در عربستان به قدرت رسیده بودند.
سید قطب در توحید و تفسیر قرآن از ابن تیمیه پیروی کرد و تقدیرگرایی و نصگرایی را پذیرفت و مانند البنا و مودودی مسلمانان را به تشکیل حکومت اسلامی دعوت کرد.
قطب برای رسیدن به حکومت اسلامی جهاد و انقلاب علیه حاکم وقت را توصیه میکرد و برای همین او را اولین کسی میدانست که مفهوم انقلاب را وارد ادبیات سیاسی اهل سنت کرد. به نظر قطب جامعهای که خدا را قبول دارد، ولی به قوانین دینش عمل نکند جامعه جاهلی است. او بر جهاد خیلی تأکید میکرد و میگفت، در چنین جامعهای باید علیه حاکم جهاد کرد.
موضعگیریهای سید قطب علیه آمریکا و صهیونیسم از تمایزات مهم سید قطب نسبت به دیگر اندیشمندان سلفی است. او اولین کسی بود که از اسلام آمریکایی گفت و مسلمانان را به اتحاد دعوت کرد و تفرقه را خواست استعمار دانست.
سید قطب توسط ناصر زندانی شد تا پنج سال بعد با وساطت "عبدالسلام عارف"، رئیس جمهوری عراق از زندان آزاد شود. پس از آزادی از زندان مقالات سید قطب تندتر و انتقادیتر شد و سلفیها هم جدیتر سخنان او را پی گرفتند. این موجب شد، دولت ناصر دوباره سید قطب را دادگاهی و به اعدام محکوم کند.
اخوانیها که دوران البنا بارها منشعب شده بود، بعد از او هم چند بار دیگر منشعب شدند که مهمترین انشعابهایش سازمان آزادیبخش اسلام، جامعه مسلمانان و سازمان الجهاد بودند. این سه گروه به شدت از سید قطب متأثر بودند و هر کدام تعبیر و تفسیر خاصی از سخنان قطب داشتند و راهی متفاوت را در پیش گرفته بودند.
جامعه مسلمانان
"جامعه مسلمانان" با رهبری "شکری مصطفی" گرایش سلفی شدیدی داشت و جامعه امروزی مسلمانان را جامعه کفار نامید و میگفت، باید از چنین مسلمانانی کناره گرفت تا پاک شد و بعد برای پاک کردن دیگران جهاد کرد.
شکری مصطفی معتقد بود، تمامی جوامع اسلامی بعد از دوران پیامبر و چهار خلیفه کافر شدهاند و نجات پیدا نمیکنند، مگر آنکه به گروه او بپیوندند. آنها که به "تکفیریها" یا "گروه تکفیر و جهاد" هم معروف بودند، دیگر مسلمانان را تکفیر میکردند و میگفتند، بیرون از جمعیتشان راهی برای نجات نیست. آنها میگفتند، مسلمانان باید با پیروی از پیامبر ابتدا یک هسته نیرومند و قوی از مؤمنان تشکیل دهند و بعد با تمامی کفر مقابله کنند.
"سازمان آزادیبخش اسلامی" انشعابی دیگر بود که گرایشهای سلفی معتدلتری داشت، اما از جامعه کنارهگیری نمیکرد. رهبر سازمان "صالح سریه" فلسطینی الاصل بود که روش ملایمتری نسبت به شکری داشت و در شورایی دوازده نفره برای گروهش تصمیم میگرفت. آنها دنبال استقرار حکومت اسلامی در مصر بودند و برای رسیدن به قدرت بین اعضای ارتش نفوذ میکردند. این سازمان در سال 1977 درصدد کودتا علیه دولت مصر برآمد که دولت آن را منحل کرد. مطبوعات مصر این گروهها را خوارج قرن بیستم نامیدند. بیشتر اعضای این دو گروه از فارغ التحصیلان دانشگاه بودند.
سازمان جهاد
"سازمان جهاد" فرمانده و رهبر خاصی نداشت و به صورت شورایی اداره میشد و میان ارتشیها، نیروهای امنیتی و مأموران دولتی نفوذ میکرد تا اهدافش را پیش ببرد. عدم تمرکز انعطافپذیری آنها در تصمیم گیری و عملیات بالا را برده بود. جهادیها به شدت از "خالد فرج"، مرشد روحیاشان که سلفی بود و همچنین ابن تیمیه و سید قطب متأثر بودند. خالد فرج میگفت چون حاکمان مسلمان را مسیحیان، کمونیستها و صهیونیستها آموزش دادهاند، مسلمانان باید علیه آنها اعلام جهاد کنند. او همکاری با فرمانروای کافر را که ادعای مسلمانی دارد، حرام و مجازات او را مرگ و تنها شکل جهاد را مبارزه مسلحانه و دیگر راههای مسالمتآمیز مثل شعار دادن و حزب داشتن را نشانه ترس و حماقت میدانست و معتقد بود، اسلام تنها با نیروی اسحله پیروز میشود، اما برای پیروزی اسلام ابتدا باید با کفر داخلی (حکومت) و سپس با کفر خارجی مبارزه کرد.
سلفیها در دوره انور سادات و حسنی مبارک
با روی کار آمدن "انور سادات" به جای ناصر فعالیت اسلامگراها علیه دولت و مسیحیان شدت گرفت. او با دستگیری اعضای التکفیر و نهضت آزادیبخش تلاش کرد، اسلامگراها و مساجد را کنترل کند. توجه غرب و اسرائیل به سادات، تهدیدهای او نسبت به ملیگراها واسلامگراها و سرانجام کنار آمدن با اسرائیل او را میان مصریها و حتی اعراب منفور کرد و در نهایت سال 1980 "خالد اسلامبولی" از اعضای جهاد، او را اعدام انقلابی کرد.
منابع و مآخذ:
1- المذهب السلفی: "ابن قیم الجوزیة و شیخه ابن تیمیة" فی النحو و اللغة
2- الدیمقراط?ة السلف?ة
http://www.talabanews.net/node/24907
3- الحرکات السلفیة فی مرآة خبراء عرب وأوروبیین
http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/356951
4- اللاتاریخیة السلفیة (مشاریع الأسلاف أم إفلاس المشاریع)
http://abdolkarimahwazi.persianblog.ir/post/15
5- الظاهرة السلفیة
http://www.alhiwaraldini.com/Portal/Cultcure/Arabic/CaseID/106839/71310.aspx
6- تامنهج السلفی الوهابی
http://mogradfekr.blogspot.co.uk/2011/07/blog-post.html
7- المصلح الکبیر محمد رشید رضا من الصوفیة إلى السلفیة
http://www.saaid.net/feraq/el3aedoon/17.htm
9- المقارنة بین السلفیة والاخوان المسلمین
http://www.paldf.net/forum/showthread.php?t=430626
10- «الاخوان المسلمون» بین السلفیة والصوفیة
http://digital.ahram.org.eg/articles.aspx?Serial=632963&eid=891
11- ما بین الاخوان المسلمین والسلفیة الجهادیة
http://assawsana.com/portal/pages.php?newsid=124523
12- نشأة محمد بن عبد الوهاب والحرکة الوهابیة السلفیة
http://asalafy.blogspot.co.uk/2011/10/blog-post_30.html
13- عقیدة الشیخ محمد بن عبدالوهاب السلفیة وأثرها فی العالم الإسلامی
14- دراسة: السلفیة تخترق جماعة الإخوان المسلمین فی أکبر هزة تنظیمیة
http://www.alarabiya.net/articles/2010/11/27/127653.html
15- تاریخ نجد و دعوة الشیخ محمد عبد الوهاب (السلفیة) 3.1.2
http://dar.bibalex.org/webpages/mainpage.jsf?PID=DAF-Job:72113&q=
16-عصر التکفریین الجدد
http://www.al-akhbar.com/node/140997
17- أمیرکا والغرب یقفان وراء التکفیریین فی سوریا
http://ar.jamnews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=4014&Serv=1
18- هل تخلى الإخوان المسلمون عن أفکار سید قطب؟
19- قراءة فی أفکار السلفیة الإصلاحیة ورؤاها
20- القاعدة بیدق بید السعودیة فی سوریا
21- أقوال العلماء السلفیین فی حکم من حکَّم القوانین
http://www.al-sunan.org/vb/showthread.php?t=7005
کلمات کلیدی: